ދިވެހި ޅެންވެރިކަމުގެ ތެރެއިން އާޅެމާމެދު ބަހުސެއް: Dhivehi Lhenverikan aalhen

ދިވެހި ޅެންވެރިކަމުގެ ތެރެއިން އާޅެމާމެދު ބަހުސެއް:

އާދަމް ޒާހިރު، 2019

ދިވެހި ބަހަކީ ޅެންވެރިކަމުގެ ވެށީގައި ވަރަށް މުއްސަނދި އަދަބެއް އޮތް ބަހެކެވެ. މި ބަހުގެ ޅެންވެރިކަން މީލާދީ ޤަރުނުތަކުގެ ކުރީކޮޅަށް ދާކަން ބުއްދި ހޭލައްވައިފިނަމަ ވިސްނޭނެއެވެ. އެތައް ޒަމާނެއްގެ ފިކުރާއި ވަސްވާހާއި ފޯކުލޯރުތައް މިބަހުން ރައިވަރުގެގޮތުގައި އޮތުމަކީ މީގެ ހެއްކެކެވެ. މީގެ އިތުރަށް މި ޅެންވެރިކަމުގައި ގޮތްފޮތުން ވަކިކުރެވޭ އުސްލޫބެއް އޮތް އަދަބީވެރިކަމުގެ 7 ބާވަތެއް ޒަމާނުއްސުރެ ލިސްޓުކުރަމުން އައިސްފައިވެއެވެ. އަދި މާ ފަހަކުން "އާޅެން" ކިޔާ ބާވަތެއްވެސް މިވަނީ އުފަންވެފައެވެ. ނުވިތާކަށް އެއަށްވުރެ މާފަހުން ގުޖުރާތުގައި ކުރެވުނު ބަހުސަކަށްފަހު ބާޥަތެއްކަމުގައި ވިސްނިގެން "ކުރުތީ"ވެސް ވަނީ އުފަންކޮށްފައެވެ. މީގެ ތެރެއިން މި ލިޔުމުގައި ވާހަކަދައްކައިލާން މި އުޅެނީ "އާޅެން" އާ ބެހޭގޮތުންނެވެ.

ޖަމީލްދީދީގެ "ޅެމާއި ޅެންވެރިކަން" މިފޮތުގައި ބަޔާންކުރާގޮތުގައި ބައެއް އަދީބުންގެ ނަޒަރުގައި ބުނާ ބުނުމަކުން ލިޔާ ލިޔުމަކުން ކިޔާ މީހާއަށް ނުވަތަ އަހާ މީހާއަށް އަސަރެއް އިހުސާސްކުރެވޭނަމަ އެއީ ޅެމެކެވެ. ބަހުގައި ޖަޒުބާތެއް އުފައްދާނަމަ އެއީ ޅެމެވެ. މަޝްހޫރު އިނގިރޭސީ ޝާޢިރު ޑެން ރެފިންބާރގްގެ ނަޒަރުގައި ބުނުމެއްގައި، ލިޔުމެއްގައި އަސަރުގަދަ ގޮތެއް ހުރެފައި އެއިން ނުފޫޒެއް ފޯރުވައި އަސަރު އުފައްދާނަމަ އެއީ ޅެމެކެވެ. ޖެރޮސްލާވް ވަލާ (2012) ކޮށްފައިވާ ދިރާސާ "ޅެންވެރިކަމުން ކިޔަވާކުދިންގެ ހެޔޮ އަޚުލާޤު ދެމެހެއްޓުމަށް ނުފޫޒު ފޯރާމިންވަރު" ގައި ހާމަވެފައިވާގޮތުގައި އަސަރުގަދަ ކިޔުންތައް، ޗާލު ލަފުޒުތަކާއި އިބާރާތްތައް އެކުލެވޭ ލިޔުންތަކުގައި އިންސާނާގެ އަޚުލާޤަށް ނުފޫޒު ފޯރުވައެވެ. މިތަނުގައި ޢިބާރާތް ކިޔުނު ކިޔުމަށް ޅެމޭ ކިޔައިފައިވެއެވެ.

ޔޮގާ އާޓިސްޓެއްކަމުގައިވާ، އަދި ލަވަވެރިކަމުގައި ޚިދުމަތްކުރުންތެރިޔާ އަދި މަޝްހޫރު ސިފިފޭމް ޕޮއެމް ޖަމާކޮށް ޢިލްމީގޮތަކުން އެއާމެދު ފާޑުކިޔައިއުޅޭ މޮޑެލަރެއްކަމުގައިވާ ކްރިސްޓިނާ އެމް ރައު (2018) ހާމަކުރާގޮތުގައި ޅެމަކީ ޖުމުލައެއް ނޫނެވެ. އަދި ވާހަކައެއްވެސް ނޫނެވެ. އަދި އެއީ ރިވާއެއް، ބުނެދިނުމެއްވެސް ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކަކު އެއީ ލަފުޒުފައްޗެކެވެ. އެލަފުޒުފަތިން މީހެއްގެ ފިކުރު، ނުވަތަ ވިސްނުން ހަރަކާތްތެރިކުރުވާ ލިޔުމެކެވެ. އީޖާދެކެވެ.

ގްރީސްގެ އަދަބި ރަދީފަކުން ބުނެދޭގޮތުގައި ޅެމަކީ އުފެއްދުމެކެވެ. އެއީ ލަފުޒުން ކުރެހުމެކެވެ. އެއީ ފެންވަރާއި ފަންވަރާއި އަސަރާޢި ޖަޒުބާތާއި ހިމެނި އޭގައި މާނަވީ ވިންދަކާއި ޤުދުރަތީ ނުފޫޒެއް ހިމެނިފައިވާ ގެތުމެކެވެ. އެ ލިޔުމެއް ކިޔައި އަހައި ހަދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށް އަސަރެއް ކުރުވާ ލިޔުމެކެވެ. ގްރީކްގެ އަދަބީ ބުނުމުގައި ޕޮއެޓްރީ އަކީ "ޕޮއިއިއޮ" އެވެ. މާނައަކީ "އަހަރެއް އުފެއްދީ" އެވެ.

މާރކްޔަކިޗް އޭނާގެ ދިރާސާއެއްގައި (2013) ހާމަކުރާގޮތުގައި ޅެމަކީ ތިބާ ޅެން ކިޔާނެއެވެ. ޅެން ތިބާ ދެކޭނެއެވެ. އެކަމުން ތިބާއަށް ލިބޭނީ ފިލާވަޅެކެވެ. ލިބޭ ކޮންމެ ފިލާވަޅަކީ ޅެމެއްކަމުގައި ނޫނީ ނުވާނެއެވެ. އުފެއްދުންތެރި ލިޔުންތަކުން ގެނެސްދެނީ އިބްރަތާއި ފިލާވަޅެވެ.

އާޅެމުގެ ތަޢާރަފުކުރުކޮށް:

އާޅެމަކީ ދިވެހި ޅެންވެރިކަމުގެ ބާވަތެކެވެ. ވަޒަންބަހުރުވައިގެ ބާވަތެކެވެ. އާޅެމަކީ އާންމު ބަހުރުވައަށްވުރެ ނަލަކޮށް ތިލަކޮށް މާނައެއް ހިމެނިގެން ބުނެދިނުމާއި ސިފަކުރުން ހިމެނި ތަނަވަސް ޚިޔާލު ހިމަނައިގެން ލިޔެފައިވާ ބަހުގެ އީޖާދެކެވެ. މިގޮތުން އެކުލަވައިލާ އާޅެމުގައި؛

-       ޢިބާރާތް ކުރުވާންވާނެ

-       ބައެއް ޙާލަތްތަކުގައި ޖުމުލަތައް ދިގުކޮށްވެސް ހުރޭ

-       ބުނެދިނުން ތަފާތުވާނެ

-       ބަސްއޮޅުވުމެއް ނުހުންނާނެ

-       ކިޔުމުގައި ވަޒަންވެރި ގޮތެއްހުރުމީ މުހިންމުކަމެއް

-       ކިޔުމުން ކިރޭ ވަޒަނެއް ނެތަސް ކަމުދާނެ

-       އަސަރެއް ފާޅުވާންވާނެ

-       މީރުކަމެއް ހުންނަންވާނެ

-       ކިޔާމީހުންގެ ހިތްތަކަށް ރިހުމެއް އުފަލެއް ހިތްހަމަޖެހުމެއް ޒަލްޒަލާއެއް ތިލަކުރަންވާނެ

-       ލައްޒަތެއް ހިލެންވާނެ

-       ޖުމުލަތަކުގައި ހުންނަ ހުރިހާ އަކުރުތައް ލައި ދިގުކޮށްފައިވެސް ނުހުރޭ

-       ކާފިޔާ ބަނޑުވައް އޮންނާކަށް ނުޖެހޭނެ

-       ފޮޅުވަތުގެ ޢަދަދެއް ކޮންމެހެން ބޭނުމެއް ނުވާނެ

-       އިބުރަތެއް ހިމެނިފައިވާންވާނެ

-       ޚިޔާލުގައި އާކަމެއް ހިމެނުން މުހިންމު

މިހާތަނަށް ހަދައިފައި ހުރި އާޅެމުގައި، އަދި އާޅެމާމެދު ވާހަކަދައްކައިފައިވާ ލިޔުންތަކުގައި މި ނޫން ޚާއްސަ ޝަރުޠެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް ގިނައިން ހަދައިފައި ހުރި އާޅެންތަކަކީ މައުޟޫޢުގެ ގޮތުން ވަކި ދިމާއަކުން އުފަންވެފައިހުރި ޅެންތައްކަމުގައި ފާހަގަކޮށްލަމެވެ. މިގޮތުން ގިނައިން ފެންނަނީ؛

-       ޢިޝްޤީ

-       ޤުދުރަތީ ފަންނުވެރި

-       ކަމެއްގެ ކަންބޮޑުވުމެއް

-       އީޖާދީގޮތުން

-       އަދި ފަލްސަފާވެރިކަމުގެ ބާވަތްތަކެވެ.

އާޅެމެއްގެ ނަމޫނާ:

އާދަމް ޒާހިރު 2013

އޭ އަހަރެންގެ ދުނިޔެ އަލިކުރި އިރާއެވެ.

ތިޔަ އިރުގެ ބޭނުންތެރިކަން އިންތިހާއެވެ.

ނަމަވެސް ބަލައިލާން ނުކެރެއެއެވެ.

މި ލޯ ފިހި ކަނުވެދާނެއެވެ.

އޭ ދުނިޔެ އެ އެއްޗެއްގެ ވަށައިގެން އެނބުރޭ އަލިފާންގަނޑާއެވެ.

ތިބާއީވެސް ﷲ ލެއްވި މަޚުލޫޤެކެފވެ.

ތިބާ ނުވިނަމަ ހަނދުގައި އަލިކަން ނެތީހެވެ.

ތަރިތަކުގައި ބެބުޅުންވެސް ނުވީހެވެ.

އަހުރެންވީހީ ކަނު އަނދިރީގައެވެ.

އޭ މި ދުނިޔެއާ ދުރުގައިވިޔަސް ދުނިޔޭގެ ބައިވެރިޔާއެވެ.

ތިބާއަށް މި ނިކަމެތި އިންސާނުން ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ.

އެހެނަސް މި ނިކަމެތި ހަނދުތައް މުހިންމެވެ.

އެހެނީ ތިބާ ލެއްވީ މިހަނދުތައް ލެއްވީތީކަން ކަށަވަރެވެ.

ތިޔައީ ޝަރަފެކެވެ.

އޭ އިރާއެވެ.

ވަރަށް ސަލާމެވެ.

އާޅެމާމެދު ކުރެވޭ ބަހުސަށް ވިސްނައިލަމާ:

ޢަބްދުލް މުޢީދު (ބަހުރުގައި) ހާމަކޮށްފައިވާގޮތުގައި އާޅެމުގެ ޚިޔާލަކީ ޢަރަބިޅެމުގައި ޅެންވެރިކަމުގެ ބާވަތެކެވެ. މުޢީދު އިތުރަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. "ޢަރަބީންގެ އިހުގެ ޅެމާ ޚިލާފު ބާވަތެއްގެ ޅެމެއް، ޢަރަބީންގެ ތެރެއަށް މިޒަމާނުގައި އުފަންވި އެވެ. އެއާމެދު ނުރުހުން ފާޅުކޮށް ފާޑުކިޔުނެވެ. ބައެއް ފަރާތްތަކުން އެއަށް ކީ ނަމަކީ، "ޤަޞީދަތު ނަޘްރު" (قصيدة نثر) އެވެ. އެއީ، އޭގެ އެންމެ ހެޔޮ ޙާލުގައި ވެސް، ޅެމެއް ނޫން ކަމަށް ބައެއް ފަރާތްތަކުން ބުނެފައި ވެ އެވެ. ބައެއް ފަރާތްތަކުން ބުނެފައިވަނީ، އެއީ، ޅެންވެރިކަމުގެ އަސަރު ހުރި، ނަޘްރުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ލިޔުމުގެ ބާވަތެއް ކަމަށެވެ." މުޢީދު ހާމަކުރާގޮތުގައި ދެކޮޅަށް ވާހަކަދައްކާ މީހުން ޢަރަބި ޢިލްމުވެރި އަދީބުންގެތެރޭގައި ތިބެއެވެ. މީގެތެރެއިން ޤަޞީދަތު ނަޘްރަކީ ޅެމުގެ ބާވަތެއްކަމުގައި ނިންމި މީހުން އެންމެފަހުން ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަގެ ޝާޢިރު، ޙައްސާނު ބްނު ޘާބިތު ވިދާޅުވެފައިވާ ބަސްފުޅުން ހެކި ދައްކަވައި މިއީ ޅެމުގެ ބާވަތެއްކަމުގައި ނިންމިއެވެ.

ޢަރައބި ޅެންވެރިޔާ ޙައްސާން ބިންޘާބިތުގެ މި ޙާދިސާއަކީ އާޅެމުގެ ފިކުރަށް ހުރި ޚިޔާލެކެވެ. ޢަރަބިންވެސް އާޅެމުގެ ބާވަތްތައް އެއްޗެއްކަމަށް ދެއްކުމަށް މި މިސާލު ޖެއްސެވިކަމަށް މުޢީދު ލިޔުއްވައެވެ. މުޢީދު ލިޔުއްވައިފައިވެއެވެ. "ޅެމުގެ ތެރެއަށް އަލަށް އުފަންވި ބާވަތަކީ، އިހުޒަމާނުގައި ވެސް ޢަރަބީންގެ ތެރޭގައި އޮތް އެއްޗެއް ކަމަށް ދެއްކުނު ދެވަނަ އެއްޗަކީ، މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޙައްސާނު ބްނު ޘާބިތު (حسان بن ثابت) ގެ ބަސްފުޅެކެވެ. އެކަލޭގެފާނު އެ ބަސްފުޅު ވިދާޅުވީ، އެކަލޭގެފާނުގެ ތުއްޕުޅު ދަރިކަލުން، ޢަބްދުއްރަޙުމާނު (عبدالرحمن) ވިދާޅުވި ބަސްފުޅަކާމެދުގައެވެ. އެއްދުވަހަކު، އެ ދަރިކަލުންގެ އަތްޕުޅަށް ނުވަތަ އިނގިލިފުޅަކަށް ކުޅަނދުރެއް ކަށިޖެހިއެވެ. ދެން ކީރިތިކުރައްވަމުން ބައްޕާފުޅުގެ އަރިހަށް ވަޑައިގެން އެވާހަކަ އަސަރާއެކު ދެންނެވި އެވެ. "لَسَعَنِي طَائِرٌ كَأَنَّهُ مُلْتَفٌّ فِي بُرْدَي حِبَرَة" މާނައަކީ، "އަހުރެންގެ ގަޔަށް ސޫތްޕެއް ކަށިޖަހައިފި އެވެ. އޭގައި ޔަމަނުގެ (ރޮނގުދެމި) ދެ ބުރުދާ އޮޅައިލައިފައިވާފަދައެވެ" ދަރިކަލުން މިހެން ދެންނެވުމުން ޙައްސާން ބްނު ޘާބިތު ވިދާޅުވިކަމަށް ބައެއް މަޞްދަރުތަކުގައި ވެއެވެ. "يَا بُنَيَّ قُلْتَ الشِّعْرَ وَرَبُّ اْلكَعْبَة" މާނައަކީ، "ލޮބުވެތި ދަރިކަލުންނޭވެ! ގެފުޅުވެރި ވެރިރަސްކަލާނގެ ގަންދެއްވައި ވިދާޅުވަމެވެ. ދަރިކަލުން ތިޔަ ވިދާޅުވީ ޅެމެވެ."
މުޢީދު މިހެން ލިޔުއްވައިފައިވީނަމަވެސް ހެއްކާއި ދަލީލުތައް ދައްކަވައި ބުރަވެލައްވައިފައިވަނީ މި ކަހަލަ ބާވަތްތައް ޅެމަށްނުވާނޭކަމުގައެވެ. އަދި ޅެމޭ ކިޔުން ޤަބޫލު ނުކުރެވޭނޭކަމުގައެވެ.
އިހަށްވެސް ދެންނެވި ފަދައިން ދިވެހި ޅެންވެރިކަމުގައި "އާޅެން" ކިޔާ ބާވަތެއް މިވަނީ އުފަންވެފައެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ޚިޔާލުގައި މީގެ މަޤްޞަދަށް ބަލާއިރު މިއީ އަދަބީ ނަލަ އުފެއްދުމެކެވެ. އެހެނަސް މުޢީދުއާއި އެހެންވެސް އަދަބީ ޚިޔާލުވެރިން ފާޅުކުރައްވައިފައިވާ ފަދައިން މި ބާވަތަށް ޅެމޭ ކިޔުމުގެ ބަދަލުގައި އާ ނަމެއް ކިޔުން ބުއްދިވެރިއެވެ. އެހެނީ ޅެމަކީ އޭގެ މާނައިގެތެރޭގައި ހިމެނޭ ހުރިހާ ބާވަތެއްއެކުލަވައި ދިވެހި ޅެންވެރިކަމަށް ކިޔޭ ދެވަނަ ނަމަކީ "ވަޒަންބަހުރުވަ"އެވެ. މާނައަކީ ވަޒަނަށް ހެދި ގެތި އެމުނިފައިވާ އުފެއްދުންތެރި ކަމުގެ އަދަބެވެ. އެހެނަސް އާޅެމުގައި ވަޒަނެއް ނެތެވެ.

ދިވެހި ޅެންވެރިކަމަކީ އަދަބީގޮތުން މާސިންގާ ބަގީޗާއެކެވެ. ހަ ފަރާތަށް ބެއްޔަސް އެކި ގަސްގަހުގެ ހިމަ ފަލަމިނަށާއި ވަކަ ހަރުމިނަށާއި ފޮޅޭ މާމެލާމެލީގެ ސިފައަށް ބެއްޔަސް އެހާމެ ތަފާތު ބަސްމަގެއް އޮތް ވަޒަންބަހުރުވައިގެ ބަގީޗާއެކެވެ. އަންބާ، ފަރިހި، ރައިވަރު، ޅެން، ލަވަ، ޅެން، ބަނދި ހިމެނޭއިރު މިއިން ހަމަ ކޮންމެ ބާވަތެއްގައި ދީނީ، ޢިލްމީ، ފަލްސަފީ، ޤައުމީ، ޢިޝްޤީ، ޙަޔާތީ، ސިޔާސީ، ރިވާއީ ބާވަތްތައް ހިމެނެއެވެ. އަދި ރުޅިއާޢި ނަފުރަތާއި ދިމާކުރުމާއި ފުރައްސާރަކުރުމާއި އިޙުތިރާމާއި އިސްތިޙުސާނާއި ރޮއްވައި ހެއްވުމާއި ޖެއްސުމާއި މަލާމާތުގެގޮތުންވެސް އެތައް ބާވަތެއް ހިމެނެއެވެ. މިހާގިނަ ފޮޅުންތަކެއް ހިމެނެ މި ދިވެހި އަދަބީ ޅެންވެރިކަމުގެ ގުލްޒާރުގައި "އާޅެން" ފަދަ ބާވަތެއް ހިމެނުމަކީ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. އެހެނަސް އާޅެމަކީ ޅެމުގެ ރޫޙު ނެތް އެއްޗެކެވެ.

އަޅުގަނޑުގެ ޚިޔާލަކީ އުފަންވެއްޖެ އެއްޗެއް މަރައިލުމަކީ ކޮށްގެންވާނޭކަމެއް ނޫނެވެ. އޭގެ މަޤާމާއި އިއްޒަތާއި ޝަރަފުވެސް ނެތިކޮށްލައިގެން ނުވާނެއެވެ. އެހެނަސް އޮތް މަޤާމު ހާމަކުރުމަކީ ކޮށްލެވިދާނޭކަމެކެވެ. (ނިމުނީ)

ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެތެރެއިން އުނގެނުން Activity based Learning

ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެތެރެއިން އުނގެނުން

(އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން)

އާދަމް ޒާހިރު (2018)

ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެތެރެއިން އުނގެނުމޭ ބުނެވެނީ އުނގެނުމަށް، ނުވަތަ ދަސްކޮށްދިނުމަށް ވެށީގައި، ނުވަތަ ކުލާހެއްގައި ގެންދާ ޙަރަކާތަށެވެ. މިއީ ޙަޤީޤީ އުނގެނުމުގެ މައިދާނެވެ. ދަރިވަރުން އެއްޗެއް ދަސްކުރުމުގައި އަމިއްލަ ދެނެގަތުމާއެކު ލިބިގަތުމަށް ދެވޭ ފުރުސަތެކެވެ.

ދުނިޔޭގެ ގިނަ ޤައުމުތަކުގައި މި އުކުޅު ބޭނުންކުރެއެވެ. ޚާއްސަކޮށް އުމުރުން ދަށު ދަރިވަރުންގެ ކުލާސްތަކުގައި މި އުކުޅަކީ އެންމެ ހިނގާ، އެންމެ މަޤުބޫލު، އެންމެ ކާމިޔާބު އުނގެނުމާއި އުނގަންނައިދިނުމުގެ ގޮތެވެ. މި ލިޔުމުގައި މި އުކުޅު މި ކިޔައިދެނީ ކުރުކުރުކޮށް ސާދާކޮށެވެ. މި ލިޔުންތަކަށް މަޢުލޫމާތު ނަގައިފައިވާނީ އަނީރުއްދާ ބިސްވާސް އާޢި ސުމިތް ދަސް އާއި ސްޗަންދަން ގަންގުލީ 2018 ވަނަ އަހަރު އާންމުކޮށްފައިވާ ދިރާސާ "އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން ފޮ އެންގޭޖިން އިންޖިނީއަރިން ސްޓޫޑެންޓް އާއި ސަރުވާ ޝިކްޝާ އަބިޔަން 2008 ގައި ޢާންމުކޮށްފައިވާ "އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން އިފެކްޓިވްނެސް" އާއި ޖޭ.ޖާޔާ ޕަރްވީން އާއި އެމް.ޕިލް 2017ގައި އާންމުކޮށްފައި އޮތް "އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން އިން ޗެންނާއީ" އިން ނެގި މަޢުލޫމާތުގެ އަލީގައެވެ.

ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެ ތެރެއިން އުނގެނުން (އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން)

ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެ ތެރެއިން އުނގެނުން ނުވަތަ އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާރނިންގެ މާނައަކީ:

-       އުނގެނުމުގެ މައިގަނޑު މަސައްކަތުގައި ބައިވެރިވުމާއި ޙަރަކާތްތެރިވުން.

-       ކަނޑައެޅޭ ވަކި އުނގެނުމެއް ދެނެގަތުމުގައި ޙަރަކާތްތެރިވެ ބައިވެރިވުމަށް ފުރުސަތު ލިބުން.

-       ގުރޫޕުގައި ނުވަތަ ކަނޑައެޅޭ ވަކި ފަރުދަކު ކަމެއް ކޮށް ނިންމުން ނުވަތަ ނިނުމުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.

-       ތަރުބިއްޔަތު ލިބިދޭ ކަމެއްގައި ނުސީދާގޮތުން ނުވަތަ ސީދާގޮތުން ބައިވެރިވުން.

-       ކިޔަވައިދިނުމާއި ތަރުބިއްޔަތުދިނުމުގައި ދަރިވަރުން އުނގެނުމަށް ބާރުލިބޭ އެއްޗެއް ދަސްވާ ކަމެއް ކުރުން ނުވަތަ މިފަދަ ހަރަކާތެއް ބޭނުންކުރުން.

-       ކުރުމާއި ބައިވެރިވުމުގެތެރެއިން ދަސްކުރުމާއި ދެނެގަތުން.

-       ދަރިވަރަށް ނުސީދާގޮތުންނާއި ސީދާގޮތުން އެއްޗެއް، ކަމެއް އަންގައިދިނުމަށް ނުވަތަ ދަސްކޮށްދިނުމަށް ޙަރަކާތެއް ބޭނުންކުރުން

-       އެކަމެއްގެތެރެއިން އެނގި ދަސްވުން ހިމެނޭ ކޮންމެ ޙަރަކާތެއް

 މިސާލު:

ހަރަކާތްތެރިވުން، އެއްބާރުލުން ދިނުން، ދެއްކުން، ކުޅުން، ކުޅިވަރެއްގައި ޝާމިލްވުން، ލިޔުން، ވިސްނުން، ކިޔުން، ސަބަބެއް ދެއްކުން، ހޯދުން، ސުވާލުކުރުން، ޖަވާބުދިނުން، ކުރަންޖެހޭކަމެއްގައި ހައިސިއްޔަތެއް ދެއްކުން، މިފަދަ މިފަދަ ކަންކަންކުރުން.

ތާރީޚީ ނަޒަރަކުން ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެ ތެރެއިން އުނގެނުން (އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން).

-       މިއީ ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމައިގެ ދުވަސްވަރު އުފަންވި ހުނަރެއް

-       ޖޭ.ޖާޔާ ބާރވީން، އެމް.ޕިލިޕް (2017) ހާމަކުރާގޮތުގައި ޙަރަކާތެރިވުމުގެ ތެރެއިން އުނގެނުން (އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން)ގެ އުކުޅުތަކާއި އެ ނިޒާމަކީ އިނގިރޭސީ ޝަޚްސެއްކަމުގައިވާ ޑޭވިޑް ހޯސްބާޣް، މީލާދީން 1944 ގެތެރޭގައި އުފަންކުޅަ އުނގަންނައިދިނުމުގެ އުސޫލެއް.

-       މިސްޓަރ ޑޭވިޑް ހޯސްބާޣް ވަނީ މި އުސޫލުން ކިޔަވައިދޭ ސްކޫލެއް، "ނީލް ބާޣް" މިނަމުގައި، ކޮލަރ ގައި 1944ގެތެރޭގައި ހުޅުވައިފައި.

-       މި ސްކޫލުގެ މައި މުޤައްރުގައި، (ކަރިކިއުލަމްގައި) މިޔުޒިކާއި ކުނިކެހުމާއި ތަންތަން ސާފުކޮށް ދޮވެހެދުމާއި ހިމަނައި، ކިޔަވައިދިނުމުގައި ބޭނުންކޮށްފައިވަނީ ތަޅުން (ކާޕެޓް).

ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެ ތެރެއިން އުނގެނުމުގެ ތެރެއިން ތަފާތު ބާވަތްތައް:

-       ޑްރާމިއްޔާތު:

މި ޙަރަކާތުގައި އޮންނާނީ މަޝްހޫރު ޙާދިސާތަކާއި ވާހަކަތައް ކުޅެ ދެއްކުން. އަދި މި ތަކެތީގައި ހިމެނޭ މުހިންމު ޙާދިސާތަކާއި ސީންތަކާއި ބައިތައް ހުށަހެޅުން.

-       އަހައި ސާފުކުރުން:

ދަރިވަރުން ޖަވާބުދާރީވާންޖެހޭގޮތަށް، މީހުންކުރެ އަހައި އޮޅުންފިލުވަން ޖެހޭގޮތަށް، އުފައްދާ ސުވާލުތައް ހިމެނިގެން ގެންދާ ޙަރަކާތް. މީގައި ބައިވެރިން ސުވާލުކުރުން، ނުވަތަ ހޯދަން ކަންކަންޖައްސާނެ. ޙަޔާތުގައި ދިމާވާ ކަންތައްތަކާގުޅޭގޮތުން، އަދި މުހިންމު ދާއިރާތަކުން ސުވާލު އުފައްދަންޖެހޭގޮތަށް ރާވާ ޙަރަކާތް.

-       ގުރޫޕް މަޝްވާރާ:

ކުދި ގުރޫޕުގައި އަދި އެ ކަމަކާގުޅޭ ޢަދަދެއް ހިމެނޭ ބޮޑުގުރޫޕުގައި މަޝްވާރާ ކުރުމަށް ސުރުޚީ، ނުވަތަ ޙާލަތްތަކެއް ދީ ޚިޔާލު ފާޅުކުރުވުން. މަޝްވާރާކުރާ ކަމަކީ ވާހަކަދެއްކުމަށްފަހު ގޮތެއް ނިންމައި ނަތީޖާއެއް ނެރެވޭ ކަމެއްކަމުގައިވާންވާނެ.

-       ތަޢުލީމީ ކުޅިވަރު:

މިއީ ހުނަރެއް، މަޢުލޫމާތެއް ދަސްވުމަށް ބާރުއަޅާ ކުޅިވަރު، ދަރިވަރުންގެ މެދުގައި ވާދަވެރިގޮތެއްގައި ނުވަތަ އުފަލާއި ހިތްހަމަޖެހުން ލިބެވޭ ގޮތެއްގައި ކުޅުމަށް ރާވަތި ތައްޔާރުކުރެވިފައި ހުންނަ ކުޅިވަރުތައް. މިފަދަ ކުޅިވަރު، މުދައްރިސް ކިޔަވައިދޭ މާއްދާއަކާ ގުޅޭނޭހެން ކުޅުވުމަށް ރޭވޭ ޙަރަކާތްވާނީ ތަޢުލީމީ ކުޅިވަރުކަމުގައި.

-       ސިކުނޑި ކޮޅައިލުން (ބްރެއިންސްޓޯމިން):

ކުދިންގެ މެދުގައި ހުށަހެޅޭ ކަމެއްގައި، ޙާލަތެއްގައި ގުރޫޕުގެ މެދުގައި މަދު މިނިޓްކޮޅެއް ހޭދަކޮށްގެން ގިނަ ޚިޔާލުތަކެއް އުފެއްދުން. ނުވަތަ މިފަދަ ޚިޔާލުތަކެއް ފާޅުކުރުން، މިގޮތަށް ރާވާ ޙަރަކާތެއްގައި ތީމެއް ދީ، އޭގެ ދަށުން އެތައް ނުކުތާއެއް ނަގައި ކިޔައިދޭހެންވެސް ކުޅުވިދާނެ. ބަހުސްކުރެވޭ ކޮންމެވެސް ކަމަކާމެދު އެ ދަރިވަރެއްގެ ފަޅިން ބޭނުން ޚިޔާލުތަކެއް މި ޙަރަކާތުގައި ހުށަހެޅިދާނެއެވެ.

-       މައްސަލަ ހައްލު (ޕްރޮބްލަމް ސޯލްވިންގ):

ގޮތް ނިންމަންޖެހިފައިވާ ކަމެއް ގުރޫޕަށް ހުށަހަޅައި އަވަސް ހައްލެއް ކަނޑައެޅުން. މި ފަދަ ޙަރަކާތެއްގައިނަމަ އެ ކަމެއް ނިންމި ސަބަބާއި ނިންމިގޮތުން ލިބޭނޭ ފައިދާ ބުނެދީ ވާހަކަދައްކަންވާނެ. މިފަދަ ޙަރަކާތުގައި ހުށަހަޅާ ނިންމުން ނިންމުމުގައި ހަމަޖެހޭ ސަބަބުތައް ދައްކަން ފުރުސަތު ލިބޭފަދަ ބިނާކުރަނިވި ފިކުރަށް ތަންދޭންވާނެ.

-       ބަހުސްކުރުން:

ބަލައިގަނެވޭ ޙުކުމެއް ނިންމުމަށް ބާރުލިބޭ ޙަރަކާތެއްކަމުގައިވާންވާނެ. މިއީ މަޝްވާރާއާއި ސަބަބުގެ މައްޗަށް ނިންމާ ނިންމުންތައް ހިމެނޭ، އަދި ދެކޮޅަށް ވާހަކަދެކެވޭ ފުރުސަތު އޮތް ބަހުސަކަށްވާންވާނެ.

މިފަދަ ޙަރަކާތުގައި ކަނޑައެޅޭ މައްސަލައިގައި ދެ ގުރޫޕެއްގެ ދެމެދުގައި ވާހަކަދައްކާނީ އެބައެއްގެ ކޮޅަށް ބާރުލިބި ނިމޭނޭފަދަ ހެކިތަކާއި ސަބަބުތައް ދެއްކުމަށް. އަދި އިދިކޮޅު ގުރޫޕުގެ ބައިވެރިން ދައްކާ ވާހަކަތަކުގައި ޤަބޫލު ނުކުރެވޭ ކަންކަން ހުރިނަމަ އެވާހަކަދައްކައި އެ ނުކުތާގެ ބަލިކަށިކަން ހާމަކޮށްދޭންވާނެ.

-       ދުނިޔެ ދެނެގަތުން:

ދުނިޔޭގެ އާދަކާދައިގައި ކަންކަން ހިނގާގޮތް ދެނެގަނެ އެ ކަންކަމާބެހޭގޮތުން ވާހަކަދައްކައި ތިމާވެށީގައި ހުރި ފުރިހަމަކަމާއި، މި ވެއްޓަށް ލިބެމުންދާ ގެއްލުންތަކާއި، ދިމާވަމުންދާ މައްސަލަތައް ހޯދައި ޖަމާކުރުމުގެ ޙަރަކާތް. މި ކަންކަންކުރުމުގައި އެ ދަރިވަރުން އަމިއްލައަށް ކޮށްގެން ހޯދަން ފުރުސަތު ލިބެންވާނެ.

-       މަސައްކަތެއްކުރުން:

ތަޢުލީމީ ފައިދާއެއް ކުރުވާނޭ ކަމެއް، ވަކި ތަރުތީބަކުން ކޮށް ނިންމަން ޙަވާލުކުރާ، ޙަވާލުވާ މަސައްކަތް. މިފަދަ މަސައްކަތްތަކުގައި އަމާޒެއް އޮންނަންވާނެ. ނިމޭއިރު ފުރިހަމަވާންޖެހޭ ކަންތައްތަކެއް ލިސްޓުކުރެވިފައިވާންވާނެ.

-       ކަމުގެ ވެއްޓަށް ދިއުން:

ޙަޤީޤީ ޙަޔާތަށް ދިއުން. ކަންކަމާއި މަސައްކަތުގެ ވެށީގައި ތަޖުރިބާކުރުން. އެ ތަނެއްގައި ހޯދުމާއި ބައިވެރިވުމާއި ބެލުމާއި ޖަމާކުރުން ހިމެނޭނެ. މަސައްކަތުގެ ތެރެއިން ހުނަރާއި ޢިލްމާއި މަޢުލޫމާތު ލިބެވޭހެން މި ޙަރަކާތް ރާވަންވާނެ.

-       ތަހުލީލުކުރުން:

ލެބޯޓްރީފަދަ ތަނެއްގައި، ނޫނީ އެ ތަހުލީލުކުރާ ކަމެއްގެ ވެއްޓެއްގައި ގޮތްބަލަން ކުރެވޭ ކަމެއް ކުރުން. މި ޙަރަކާތެއްގައި ހޯދުން އޮންނާނެ. އަދި ދެކެގެން ލިބިގަތުން ހިމެނޭނެ.

-       ފިކުރީ ކުރެހުން (ކޮންސެޕްޓް މެޕިން):

ދަސްކުރުމަށް ބާރުލިބޭފަދަ ކުރެހުން، ފިކުރީ ޗާޓެއް ތައްޔާރުކުރުން. މިއީ ޢިލްމީގޮތުން ބެލެވޭ ހައިރާކީއެއް އޮންނަފަދަ ކުރެހުމަކުން މަޢުލޫމާތާއި ކަންކަން ދެއްކުމަށް ދަރިވަރުން އަމިއްލައަށް ކުރެހުމެއް ތައްޔާރުކުރާން ދިނުން.

ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެ ތެރެއިން އުނގެނުން ބޭނުންވަނީ ކީއްވެ؟

މި ނިޒާމުގެ ތެރެއިން، މި އުކުޅުގެ އިމުގައި ދަރިވަރުން ކިޔަވާނީ:

-      އެ ދަރިވަރުންގެ ޙަޤީޤީ ވެށި ދެނެ، ކޮށް، ތަޖުރިބާކޮށްގެން.

-      ބައިވެރިވުން ލިބި އެކަމުގައި ޝާމިލްވެ އުނގެނިގެން.

-      އަމިއްލައަށް ވިސްނައި ހޯދައި ދަސްކޮށްގެން.

-      ދޭހަވެ ވިސްނިގެން.

-      ބަލައި އަތްލައި ދެކެ ސުވާލުކޮށް ސާފުކޮށްގެން.

-      އެހެންމީހުންގެ ހޯދުންތަކަށް އިތުރުކޮށް އާ ހޯދުންތައް ލިބިގެން.

-      ޤަބޫލުކޮށް އުފަލުންތިބެ.

-      ޔަޤީންކަމާއެކު އެއްޗެއް ވިސްނިއްޖެކަމުގެ އުފާ ލިބިގެން.

ޙަރަކާތުގެ ތެރެއިން އުނގެނުން ރާވާނީ ކިހިނެއް؟

މި އުސޫލުގެ ތެރެއިން (ޙަރަކާތުގެ ތެރެއިން އުނގެނުން/ އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން) ރާވާއިރު އެންމެ ބޮޑަށް ވިސްނަންޖެހޭނީ އުނގެނުމަށް ކަނޑައަޅާ މަޢުލޫމާތާއި ހުނަރު ލިބިގަތުމަށް ދަރިވަރުންލައްވައި ކަންތައްތަކެއް ކުރުވުމަށެވެ. އެ ދަރިވަރުންގެ އުމުރާއި، ފެންވަރާ ގުޅޭނޭފަދަ މަސައްކަތެއް، ނުވަތަ މަތީގައި ބުނިފަދަ ބާވަތްތަކުން ކަމެއް ކުރުވުމަށެވެ. މި ނޫނަސް އިންތިޒާމްކުރެވި އުސޫލެއްގެ ތެރެއިން ކޮށް ނިންމައިލެވޭ ކަމެއް ކުރުވުމަށެވެ. އެ ދަސްކުރުމެއް، އުނގެނުމެއް ރާވާނަމަ:

-      ފެށުމާއި ނިމުމަށް އަމާޒެއް ކަނޑައަޅާ!

-      ދަރިވަރުންގެ އުނގެނުމުގެ ޤާބިލްކަމާއި ޝަޚުސް ދެނެގަނޭ!

-      މާއްދާގެ ހައިސިއްޔަތާއި ވެއްޓާ ހުރި ގުޅުން ވިސްނައިލާ!

-      އަމާޒަށް ވާސިލުވާން އޮތް ވަގުތާއި ޙާލަތް ވިސްނައިލާ!

-      ލިބެންހުރި އިންސާނީ ވަސީލަތާއި އެހެން އެހީ ބަލައި ހޯދާ!

-      ދެން ފައްކާ ހަރަކާތެއް ރާވައިލާ!

-      ޙަރަކާތް ކުލާހުގައި ގެންދަން ތައްޔާރުވޭ!

-      ހަރަކާތާ ގުޅުންހުރި މަޢުލޫމާތާއި އެހީއާމެދު ވިސްނައި ދެނެގަނޭ!

-      ޙަރަކާތް ގެންދޭ!

ޙަވާލާ ލިޔުންތައް:

ހަލިލް ކޮޝުން ސެލިކް (2017) ދަ އިފެކްޓްސް އޮފް އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން އޮން ސިކްސްތް ގްރޭޑް ސްޓޫޑެންޓްސް އެޗީވްމެންޓް އެންޑް އެޓިޓިއުޑް، ސީއިޓް ޔުނިވަރސިޓީ، ތުރުކީ

އަނިރުޑްދާ ބިސްވަސް، ސުމިތް ދާސް، ސުޗަންދަން ގަންގަލީ (2014) އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން ފޯރ އިންގްލިޝް

ސަރްވާ ޝިކްޝާއަބިޔަން (…)އިފެކްޓިވްނެސް އޮފް އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން. ގަވަރުމެންޓް އޮފް ޓެމިލްނާޑޫ

ޝަފްޤަތު ޙުސައިން، މުޙައްމަދު އިޤްބާމް މަޖޯކާ، ސަޢީދު އަންވަރު (2011) އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން އޮން ސްޓޫޑެންޓް އެކެޑަމިކް އެޗީވްމެންޗް އިން ފިސިކްސް އެޓް ސެކަންޑަރީ ލެވެލް، ހަޒާރާ ޔުނިވަރސިޓީ، ޕާކިސްތާން

ޖޭ.ޖަޔާ ޕަރްވީން އެމް.އޭ (2017) އެކްޓިވިޓީ ބޭސްޑް ލާނިން އިން ޗެންނާއީ ކޯޕަރޭޝަން. ކޮލެޖު ފޮރ ވުމަން، ޗެންނާއި. ޓެމިލްނާޑޫ. އިންޑިއާ