އަދަބިއްޔާތާއި ދިރިއުޅުމާ ހުރި ގުޅުން Adhabiyyaathaai dhirulhun

އަދަބިއްޔާތާއި ދިރިއުޅުމާ ހުރި ގުޅުން

ލިޔެ ތައްޔާރުކުރީ: އާދަމް ޒާހިރު (ކުރޮޅި) 2015

މަދުރަސީ ހިޔަލުގައި އަދަބު އަދާކުރާ ދައުރު ދެނެގަތުމީ މި ގުޅުން "އަދަބިއްޔާތާއި ދިރިއުޅުމާ ހުރި ގުޅުން" ދޭހަކުރެވޭނޭ ސާފު މިސާލެކެވެ. ދަރިވަރުންނަށް ބަސް އުނގަންނައިދޭއިރު މި ކަމަށް ވިސްނައިގެން މެނުވީ އެ ދަރިވަރުންގެ އަދަބީ ބަސްމަގު ކުރި އެރުވޭކަށް ނެތެވެ. އެ ދަރިވަރުންގެ ބަސްމޮށުންތެރިކަމާއި ލިޔުންތެރިކަން ކުރިއެރުވޭކަށް ނެތެވެ. އެހެންކަމުން މި ގުޅުން ދެނެގަތުމަށް ފުރުސަތު ހުޅުވިގެން އެބަދެއެވެ.

އަދަބީ އުފެއްދުމަކީ އިންސާނާގެ ބަސްމަގުގެ އީޖާދެކެވެ. ވެށީގެ ފިކުރާއި ތާރީޚީ ޒަމާންތަކުގެ ތަޖުރިބާއިން އުފެއްދޭ ކިޔުމެކެވެ. ލިޔުންތެރިކަމުގެ ބާވަތްތަކާއި އަދަބީ ޅެންވެރިކަމުގެ ބާވަތްތަކެވެ. ސުވާލަކީ މި ބާވަތްތައް އުފެދެނީ ކިހިނެއް ބާވައޭއެވެ؟ ޝައްކެއް ނެތެވެ. އިންސާނާގެ ޙަޔާތުންނެވެ. ކުރެވޭ ތަޖުރިބާއާއި އުފުލޭ ވޭނުގެ އިހުސާސުގައެވެ. ތިމާގެ ހިތުގައި ކުރެހޭ ޚިޔާލާއި ވަސްވާހާއި އީޖާދުގެ ތެރެއިންނެވެ.

ޑރ.ރޯޝިނީ ދޯހަން ކޮށްފައިވާ ދިރާސާއެއްގައި ހާމަކުރާގޮތުގައި ބަހެއްގައި އަދަބެއް އުފެދުނަސް އަދި ބަހުގެ ކޮންމެ ބާވަތެއްގެ ޖޯންރާއެއް އީޖާދުކުޅަޔަސް އެއެއްޗެއްގައި އެ ޖަމާޢަތެއްގެ ވެށި ނެތި ނުދާނެއެވެ. ވެށީގެ ކޮންމެވެސް ދިރުމެއް ލިޔުންތެރިޔާގެ ޚިޔާލުގައި ކުރަހައި ބަދަލުގެނެސް އާ އިހުސާސެއް ފާޅުކުރަނީއެވެ. އެ އުފެއްދުމެއްގައިވާނީ ކޮންމެވެސް އިންސާނެއްގެ ޙަޔާޓުގެ ސަފުޙާތަކެވެ. ވީމާ އަދަބު އުފެދެނީ އިންސާނާގެ ހަޔާތާ ގުޅިގެންނެވެ.

ދުނިޔޭގައި މަޝްހޫރުވި ރޯމިޔޯ އެންޑް ޖޫލިއަޓްއަކީ އޭގައި ޙަޔާތެއް ފޮރުވައި ތިލަކޮށްފައިވާ ޚިޔާލުތަކެކެވެ. ދުނިޔޭގައި ވޭތުކުރި ވޭނެއްގެ ތެރެއިން އުފަންކުޅަ ދިރިއުޅުމެކެވެ.

ޝީރީނު ފަރުހާދަކީ ހަމަ އެފަދަ އުފެއްދުމެކެވެ. އަދަބީ ދުނިޔޭގައި ފަނޑުވުމެއް ނެތް މި ވާހަކަތަކުން، މި ޑްރާމާތަކުން، މި ފިލްމުތަކުން މި ޒަމާނުގެ ޙަޔާތްތަކަށް އިހުގެ ޙަޔާތެއް ދައްކައިދެނީއެވެ. އެ ޚިޔާލާއި އެ ފިކުރާއި އެ ސިފަކުރުންތައް ނެތް ހަޔާތަކުން، ނެތް ތަޖުރިބާއަކުން ނުކުމެގެން ނާންނާނެކަމުގައި އެތައް ހޯދުމަކުން ހާމަވެއެވެ.

ބައެއް އަދަބަކީ ޙަޔާތެއްގެ ކުރެއްހުން ނެތް ނަމަވެސް ވަކި ފަރުދެއްގެ ޚިޔާލުގައި ކުރެހި، ނުހިނގާ ނުފެނި ދާ ޙަޔާތަކަށް ގެންނަ ދިރުމެކެވެ.

މިސާލެއްގެ ގޮތުން އެމެރިކާއެ ކުގައި ފަޒާގައި ދިރިއުޅޭނޭގޮތެއް ހޯދުމަށް ސައިންޓިސްޓަކު ކުޅަ ފިކުރެއް ލިޔުންތެރިއެއްގެ ގަލަމުން ލިޔެ އަދަބީ ކުރެހުމުން މީހުންގެ އިހުސާސްތަކަށް ގެނެސްދީފިނަމަ އެއީ މި ދެންނެވި ގޮތުގެ މިސާލެކެވެ. ނަމަވެސް އެ އަދަބީ އީޖާދުވެސް ގުޅިގެން އެދަނީ ޙަޔާތަކާއެވެ. 1986 ގައި ކިމް ޖޮން އިލް ހާމަކޮށްފައިވާ އޭނާގެ ދިރާސާގައި ބުނެފައިވެއެވެ. ކޮންމެ އަދަބީ އުފެއްދުމަކުން ދިރުން ފެނިގެންދެއެވެ. ބައެއް އުފެއްދުމުން ދިރުން ފެނި ކިޔާ މީހާގެ އިހުސާސް ރޮއްވައެވެ. ހެއްވައެވެ. ނުވަތަ ގަބުކޮށްލައެވެ. އެއީ އެ އީޖާދެއްގެ އަސަރުގައި ޙަޔާތް ކުރެހޭލެއް ބާރުގަދަކަމުންނެވެ.

ފުރިހަމަ އަދަބީ އުފެއްދުމެއްގައި ވަރަށް ނަލަކޮށް ދިރިއުޅުން ދައްކައިދޭނެއެވެ. ޅެމަކުން ހާމަކުރާ ދެމަފިރިއެއްގެ ދިރިއުޅުން ދެނެގަނެ ފިލްމަކަށް ހަދަނީ އެހެންވެއެވެ. އެތައް ޒަމާނެއްވަންދެން ދިވެހިން ކިޔައިއުޅުނު ބުރުނީ ކަމަނާ ރައިވަރު އަޑުއެހުމަށްފަހު "ދޮންހިޔަލައާއި އަލިފުޅު" ވާހަކަ ލިޔަން އެނގުނީ އެހެންވެއެވެ. އެ ވާހަކަ ބަލައި ކިޔައިފައި އެ ފިލްމު ކުޅެން އެނގުނީވެސް އެހެންވެއެވެ.

ގަހެއް ސިފަކޮށް ރީތާ ރީޑް ލިޔެފައިވާ ޅެން "ލަވްލީ ޓްރީ" އާއި "ދަ ޑްރީމް" ގެ ނަމުގައި 1957 ގައި ވެންޑެލް ބެރީ ލިޔެފައިވާ ޅެމަކީ ޤުދުރަތް ސިފަކޮށް އެ ޅެންވެރިންގެ ޚިޔާލުގައި ކުރެހުނު އުންމީދާއި އިހުސާސްގެ އީޖާދެކެވެ. އުރުދޫ ޅެން "މެރޭޓޫޓޭ ހުވޭ ދިލްސޭ" މި ލަވައިގެ އަދަބަށް ވިސްނައިލާށެވެ. ޢަރަބި ބަހުގެ "ޠަލަޢަލް ބަދުރު ޢަލައިނާ" ފިކުރަށް ގެންނާށެވެ. ދިވެހި ބަހުގެ "ހޭވާ ހޭވާ" ވިސްނުމުގައި ކުރަހައިލާށެވެ. ޣުލާމް އަޙްމަދުގެ އުރުދޫ ޅެން "ދޫރި ޘަމީން" ކިޔައި ދެނެގެންފިނަމަ ޙަޔާތުގެ މާނަ ވިސްނޭނެއެވެ. ހަޒުރަތު މޯހަނީގެ "ޚަލީފާ ލީޑާރސް" ކިޔައިފިނަމަ ތާރީޚުގެ ފަތްފުށްތަކެއް ލޯމަތީ ކުރެހޭނެއެވެ. ސައިކުރާ އިބްރާހީމް ނަޢީމުގެ "ދިވެހި ދިދައިގެ އާދޭސް" ކިޔައި ދޭހަކޮށްލާށެވެ. ދިރުން ނެތް އެއްޗެހީގެ ދުލުން ބުނެދޭނޭ އެތައް ވާހަކައެއް ޙަޔާތަށް ގެނެސް އިންސާނުންގެ ފިކުރު ތިލަވާގޮތް ދެނެގަނެވޭނެއެވެ.

ދިވެހިންގެ ދިވެހި ވެށި ދައްކައިދޭ ވާހަކަތަކާއި ޅެމާއި ރައިވަރު ބައިވަރެވެ. ނިސްބަތުން ފުދޭވަރަށް އެބަ ހުއްޓެވެ. މިއީ މަދު މަދު މިސާލުކޮޅެކެވެ. ނަމަވެސް މި ވަރުން އިންސާނާގެ ހަޔާތާއި އަދަބާ ހުރި ގުޅުން ހާމަވެގެން ދާނޭވަރު ވެއްޖެއެވެ.

އަދަބިއްޔާތުން އިންސާނާގެ ދިރިއުޅުން ބަދަލުކުރެވިދާނޭހެއްޔެވެ؟

އާނއެކެވެ. އިންސާނާގެ ދިރިއުޅުމަށް އަދަބިއްޔާތު، ނުފޫޒު ފޯރުވައެވެ. މީގެ އެންމެ ސާފު ދަލީލަކީ ވާހަކަ ކިޔުމަށްފަހު އެ ވާހަކައިގައި ކުރެވޭ ސިފަކުރުންތަކަށް އަމިއްލަ ޙަޔާތް ބަދަލުކުރުމުގެ އާދަ އިންސާނުން ގެންގުޅޭކަމެވެ. ބިރުވެރިފިލްމު ބަލައިފައި އެކަނި ގިފިއްޔަށް ނުވަންނާން އުޅެމުހެއްޔެވެ؟ ޙަޤީޤީ ޙާދިސާތައް ސިފަކޮށް ލިޔެފައި ހުންނަ ވާހަކަތަކުން ތިމާގެ ޙަޔާތަށް އެކަމެއް ދިމާވެދާނޭކަމަށް ހީކުރެވޭހެއްޔެވެ؟ ތަނެއްގައި ޤަތުލު ޢާންމު ހިންގިމަކަށް ލިޔެފައިވާ ޅެމެއް ލަވައެއް އިވިފައި އަމިއްލަ ދިރިއުޅުން ކުރަހައިލެވޭހެއްޔެވެ؟ ތިމާގެ ޙަޔާތުގައި ދިމާވާކަމަކުން އެ ކަމާ ލަވައަކާ ނުވަތަ ފަރިއްސަކާ ގުޅުވައިލެވޭހެއްޔެވެ؟ އެހެންވާނަމަ އެ ވާކަމަކީ އިންސާނާގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފިކުރު ބަދަލުކުރަނީއެވެ.

ދަރިވަރުންނަށް ރިވެތިކޮށް ވާހަކަދައްކައި ހެދުމުން ކުދިންގެ ބަސްމަގު ބަދަލުވެއެވެ. އެ ކުދިންނަށް ޤައުމާއި މިނިވަންކަމާއި އަޚުލާޤުގެ ވާހަކަ ކިޔައިދެވޭ ގޮތަކުން، ދިރާސާއެއްގެ ތެރެއިން ތަޖުރިބާ ކުރެވޭ ގޮތަކުން ފިކުރު ބަދަލުކުރެއެވެ. އަމިއްލަ ނަފުސާމެދު ފިކުރުކުރެވެއެވެ. ވީމާ މިއިން ދޭހަވަނީ އަދަބިއްޔާތުން އިންސާނާގެ ދިރިއުޅުން ބަދަލުވާކަމެވެ. ކޯރީ އިވާއީ "ބަހާއި އަދަބުގެއެހީގައި ތަރުބިއްޔަތުކުރުން" (2003 ގައި ލިޔެފައިވާ މި ލިޔުމުގައި) ހާމަކުރާގޮތުގައި ކިޔަވައިދިނުމުގެ ތެރެއިން އަދަބަކީ ދަރިވަރުންގެ ތަރުބިއްޔަތު ބަދަލުކުރުމަށް އެހީއެކެވެ. ޑރ. ހޭރީ ކިމް (2003ގެ ދިރާސާއެއްގައި) ބުނެފައިވާގޮތުގައި ފޯކުލޯރުތަކުގެ އެހީގައި ދަރިވަރުންނަށް ފުރިހަމަ ތަރުބިޔަތެއް ދެވިދާނެއެވެ. އަދި ދަރިވަރުންގެ އަޚުލާޤަށް އެ ފޯކުލޯރުތަކުން އަސަރުފޯރުވޭނެއެވެ.

މި ފަދަ ބުނުންތަކުން އެނގޭކަމަކީ އަދަބަކީ ތަރުބިއްޔަތުގައި މުހިންމު ބާރެއްކަމެވެ. ތަރުބިއްޔަތުކުރުމުގައި އަދަބީ އުފެއްދުންތައް ބޭނުންކުރަންޖެހޭކަމެވެ. މިގޮތުން ބަހުގައި ހުންނަ ޅެމާއި ފޯކުލޯރުތަކާއި ވާހަކަ ބޭނުންކޮށްގެން ކުދިންގެ ބަސްމަގު ހެޔޮކޮށް، އަދަބާއި އަޚުލާޤު ބައްޓަންކުރެވޭނެއެވެ.