"ދިވެހިބަހުގެ އެކެޑަމީ" ބަލައި ނުގަނެވުނު ލައްޓި Balai nuganevunu Latti

"ދިވެހިބަހުގެ އެކެޑަމީ" ބަލައި ނުގަނެވުނު ލައްޓި

ތިރީގައި މި ވަނީ "ވަގުތު" ނޫހުގައި http://www.vaguthu.mv/reports/445291/ ލިޔެފައިވާ ރިޕޯޓެކެވެ. މި އީ މި ރިޕޯޓަށް އައްސަރިބަސް ޙައްޤު ރިޕޯޓެކެވެ. ދިރާސީ ލުއި ނަޒަރަކުން ތިލަކޮށްލި "ޙުކުމެއް"ކަމުގައި ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ބްލޮގް ކިޔުއްވައި ބައްލަވާ ފަރާތްތަކަށް މި ލިޔުން ހަދިޔާކުރަމެވެ. "ވަގުތު" ނޫހުގައި، މި ލިޔުން ލިޔުއްވި "ޢިއްޒަތްތެރިޔާ"ގެ ނަމެއް ނެތެވެ. 

ވަގުތުން ނެގި ރިޕޯޓް:

ދުނިޔޭގެ އެކި ގައުމުތަކުގައި ވާހަކަ ދެއްކުމަށް ބޭނުންކުރާ ބަސްތައް އުފެދިފައި ވަނީ، ތަފާތު ގައުމުތަކުގެ ލަފުޒުތައް އެކުލެވިގެންނެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ނަން ހިނގާ އަދި އެންމެ ގިނަ ބަޔަކު ވާހަކަދެއްކުމަށް ބޭނުން ކުރާ އިނގިރޭސި ބަހުގައި ވެސް އެހެނިހެން ބަސްތަކުން އެތެރެކޮށްފައިވާ ލަފުޒުތައް ހިމެނެއެވެ. ޒަމާންވީ ޔޫނާނީ ނުވަތަ ގުރީކް ބަހުގެ ލަފުޒުތަކާއި އަދި މި ނޫނަސް އެހެނިހެން ގައުމުތަކުގެ ބަސްތައް އިނގިރޭސި ބަހުގައި ހިމެނިފައިވެއެވެ. ނުވިތާކަށް މި ކުޑަ ކުޑަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދިވެހި ބަހުގެ ލަފުޒުތައް ވެސް އިނގިރޭސި ބަހުގައި ބޭނުން ކުރެއެވެ. ވީ އިރު މި ކުޑަ ކުޑަ ދިވެހި ރާއްޖޭގައި ބޭނުންކުރަމުންދާ ދިވެހި ބަސް މި ކަމުން އިސްތިސްނާވާކަށް ނުޖެހެއެވެ 

.

މިހާރު ދިވެހި ބަހަކާ މެދު، ގިނަ ބަޔަކު ސުވާލު އުފައްދަމުންދާ، "އެކެޑަމީ" މި ލަފުޒާ މެދު ފުންކޮށް ވިސްނާލަމާތޯއެވެ. ބަހުގެ ރޮގުން "ހަރުކަން ހުރި އާރުލާ" ބައެއް ފަރާތްތަކުން ބުނަމުން ދަނީ، ދިވެހި ބަހުގެ މަސައްކަތްތައް ދިރުވާ އާލާ ކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރާ މުއައްސަސާއަކަށް އިނގިރޭސި ނަމެއް ނުވަތަ އިނގިރޭސި ލަފުޒެއް ކިޔާންވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ ދިވެހި ލަފުޒެއް ކިޔުން މާ ރަނގަޅު ނޫންތޯއެވެ. ދަނޑިމާރު އަޅާ ކިތަންމެ ވަރަކަށް ވާން ކުރި ކަމުގައި ވީނަމަވެސް "އެކެޑަމީ" ދިވެހި ލަފުޒަކަށް ނުވާނެކަމަށާއި އެއީ އިނގިރޭސި ލަފުޒެއް ކަމަށެވެ. އާއެކެވެ! ގަބޫލުކުރަމާ ހިނގާށެވެ. އެއީ އިނގިރޭސި ލަފުޒެކެވެ. އެހެނަސް މި ގޮތަށް ގަބޫލުކުރުމުގެ ކުރީން ފޮތްތަކުގައި މި ލަފުޒުގެ އަސްލާމެދު ލިޔެފައި ވަނީ ކީކޭތޯ ބަލައިލަމާ ހިންގަވާށެވެ 

.

މަޢުލޫމާތު ހޯދުމަށް ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ބަލަމުން އަންނަ ވިކި ޕީޑިޔާ ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުން، އެކެޑެމީ އަކީ، ގުރީކުގެ މައި ބަހުރުވައެއް ކަމުގައިވާ އެޓިކެ ގުރީކް ގެ ލަފުޒެކެވެ. އަދި އެ ލަފުޒު ބޭނުން ކޮށްފައިވަނީ ސާނަވީ ތަޢުލީމާއި މަތީ ތަޢުލީމު އުނގަންނައި ދިނުމަށް ބޭނުންކުރި މުއައްސަސާ އަކަށެވެ. އެއީ މަޝްހޫރޫ ފިލޯސަފަރު ޕްލެޓޯ ގެ ފަލްސަފާވެރި ދުވަސްވަރުގައި ނުވަތަ އޭގެ ކުރީން، ލަފާކުރެވޭ ގޮތުގައި ޢީސާގެފާނު ދުނިޔެއަށް ވަޑައިގަތުމުގެ 385 އަހަރު ކުރިއެވެ. އޭރު ކިޔާ އުޅުނު ކަމަށް ވަނީ، "އެކެޑެމިއާ" އެވެ 

.

އެކި ލަފުޒުތަކުގެ އަސްލާ މެދު ވާހަކަ ދައްކާފައިވާ ވެބްސައިޓެއް ކަމުގައިވާ، މެރިއަމް ވެބްސްޓަރ ޑޮޓް ކޮމް ގައި ބަޔާން ކުރާ ގޮތުން ވެސް އެކެޑެމީ މި ލަފުޒުގެ އަސްލަކީ "އެކެޑެމިއާ" އެވެ. އެއީ ގުރީކްގެ އެތެންސް ގައި ފިލޯސަފަރު ޕްލެޓޯ ކިޔަވައިދޭން ބޭނުންކުރި ޖިމްނޭޒިއަމް އަކަށް ކިޔާ އުޅުނު ނަމެކެވެ 

.

މި ދެންނެވި ދެ ހަވާލާއަށް ރިޔާއަތްކުރާނަމަ، ދަންނަވަން ޖެހެނީ "އެކެޑެމީ" މި ލަފުޒަކީ އިނގިރޭސި ބަހުގެ ލަފުޒެއް ނޫންކަމުގައެވެ. އެހެނަސް، މިއީ އިނގިރޭސި ކަޅުބިލަ މަސް އައިނަށް ވަދެފައިވާ "ލައްޓި" އެއް ކަމުގަވެ. ނުވަތަ ކަޅުބިލަ މަހާ އެއް ގޮތް ކުރުމަށް އެ ރަށުގެ އަހުލުވެރީން ދަނޑިމާރު އަޅައިގެން އޭގެ އަސްލަށް ބަދަލު ގެނެސްފައިވާ ލައްޓި އެއް ކަމުގައެވެ 

.

އެ ވާހަކަ ދެން ބާއްވަމާ ހިނގާށެވެ. އެހެން ވާހަކައަކަށް އެބުރެމާ ތޯއެވެ! ދިވެހި ބަހުގެ ފުންނާބު އުސް ބައެއް ބޭފުޅުން ވިދާޅުވަނީ، ދިވެހި ބަހުގެ އެކެޑެމީ އަށް ކުރިން ކިޔާ އުޅުނު ގޮތަށް "ދިވެހި ބަހާއި ތާރީޚާއި ސަޤާފަތަށް ޚިދުމަތް ކުރާ ޤައުމީ މަރުކަޒު" ކިޔުން މާ ރީތި ނޫންތޯއެވެ. މި ވާހަކަ ގަބޫލުކޮށް މި ނަމާ މެދު ވިސްނާލީމާ އަޅުގަނޑަށް މި އިބާރާތުން ފެނުނީ ދިވެހި ކަނޑުގައި އުޅޭ ކަޅު ބިލަ މަސް އައިނަށް ވަދެފައިވާ ޢަރަބި ކަނޑުގެ ލައްޓިތަކެކެވެ. އެއީ، "ތާރީޚާއި ސަޤާފަތާއި ޚިދުމަތާއި މަރުކަޒް" އެވެ. ދިވެހި ކަޅުބިލަ މަހަކަށް މި ފެނުނީ ހަމައެކަނި "ކުރާ" އެވެ. އެވެސް "ސައި ކުރާ" ކަމެއް، "ނަމާދު ކުރާ" ކަމެއް ނުވަތަ "ކަސްރަތު ކުރާ" ކަމެއް ކަން ސާފު ނުވާ "ކުރާ" އެކެވެ. އަދި އޭގެ އިތުރުން، "ކުރާ" މިއީ ހިންދު ކަރައިގެ ބަހުރުވައިގެ "ކަރުނާ" ފުރޮޅިގެން ގޮސް "ކުރާ" އަށް ބަދަލުވެފައި ނޫން ބާވައޭ ވެސް ހިތަށް އަރައެވެ. އެހެން ވެއްޖެ ނަމަ، ދިވެހި ކަނޑުގެ ހަމަ އެންމެ ކަޅުބިލަ މަހެއް ވެސް މި "ވަތު" ގައި ނެތީ ތާއެވެ. އެހެންވެއްޖެ ނަމަ މިވީ ހާދަހާވާ ދެރަ ގޮތެކެވެ. ކިތަންމެ ދެރަޔަސް އެ ގޮތް ވެސް ކަމު ދިޔައީތާ އެވެ 

.

ޢަރަބި ކަނޑުގައި އެޅި އޮއިވަރާ އެކު ދިވެހި ކަނޑަށް އައިސްފައިވާ ދިރުންތައް އިންތިހާއަށް ގިނައެވެ. އެއީ މި ކުޑަ ކުޑަ ގައުމަކީ އިސްލާމް ގައުމަކަށް ވެފައި، އިސްލާމް ދީނުގެ އަސްލަކީ ޢަރަބި ބަސް ކަމުގައި ވުމެވެ. ދިވެހި ބަހުގެ ލަފުޒުތަކަށް ވިސްނާލާ އިރު، އެ ލަފުޒުގެ އަސްލަކީ އަރަބި ލަފުޒެއް ކަން ދެނެގަންނަށް ދަތިވާ ވަރުގެ އެތައް ލަފުޒެއް ދިވެހި ބަހުގައި މިހާރު ވެސް އަންނަނީ ބޭނުންކުރަމުންނެވެ. އޭގެ ތެރެއިން، ގަމީހާއި ތާކިހާ އާއި މަސައްކަތާއި ސުވާލާއި ޖަވާބާއި އިމްތިހާނާއި ޒަކާތާއި އީދާއި ހަޔާތާއި ފިކުރާއި ޚިޔާލާއި އަދި މި ނޫނަސް މިހެން ގޮސް އެތައް ލަފުޒެއް ފެންނާން އެބަހުއްޓެވެ. މިކަން ފެންނާން އޮތީ ހަމައެކަނި ދައްކާ ވާހަކައަކުން ނޫނެވެ. ލިޔާ ލިޔުންތަކަކުން ވެސް ނޫނެވެ. އެ އަދަބިއްޔާތަކާ މެދު ދިވެހިން ފަޚުރުވެރިވާ ދިވެހި އަދަބިއްޔާތުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޅެންތަކުން ވެސް އޭގެ އަސަރު ފެންނަނީ އިންތިހާ އަށެވެ. "ޢަޖާއިބު ދެކެ ނިގާބުގެ މާވަރާއިން ނިވާ ވެއްޖެއޭ ސުރައްޔާ" ގައި ދިވެހި ކަނޑު މަހުގެ ރަހަ އާއި ކުލަ ހުރީ ކިހާވަރަކަށްކަން އަޅުގަނޑު ނުދެންނެވިއަސް އެނގިވަޑައިގަންނަވާ ނޫންތޯއެވެ 

.

ދެން އޮތީ އިނގިރޭސި ލަފުޒުތަކުގެ ވާހަކައެވެ. އެވެސް ދައްކާ ކޮޅުންލާން އޮތް ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. ރޭޑިޔޯ އާއީ އާއި ބެޓެރީ އާއި ބަޓަރާއި ފޯނާއި އިންޓަނެޓާއި ހެންޑެންޔާއި މެކުހަށް ޖެހުމާއި އޮފީހާއި ކާރާއި ލޮރީ އާއި މިހެން ގޮސް ކިޔާނެކަމެއް ނެތެވެ. ކިލާހާއި އިސްކޫލާއި ކޮލެޖާއި ޔުނިވަރުސިޓީ ވެސް މި ލިސްޓުގައި ހިމަނާލަމާތޯއެވެ. މިއިން އެއްވެސް ލަފުޒަކީ ދިވެހި ބަހުގެ އަސްލެއްކަމުގައި ނުވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކޮންމެ ލަފުޒަކަށް ވެސް ވަނީ، ދިވެހި ކަންފަތްތަކަށް އަޑު އަހާލަން ފަސޭހަ އަޑުތަކާއި ދިވެހި ދުލުން ކިޔާލުމަށް ލުއި ގޮތްތަކަށް ބަދަލުކޮށްފައެވެ. ދިވެހިންގެ ހުނަރުވެރިކަމާއެކު އެ ލަފުޒުތަކަށް ބަދަލު ގެނެސްފައިވަނީ ދިވެހި ބަހާ ރައްޓެހި ގޮތަށެވެ. ނުވަތަ ދިވެހި ކަޅުބިލަމަހުގެ ތެރެއަށް އެ ލައްޓިތައް ލައިފައި އެވަނީ، ލައްޓީގެ ބަނޑު ދަށުގައި ހުންނަ ލައްތައް ފިލުވާލުމަށް ފަހު ކަޅުބިލަމަހުގެ ފަސް ރޮނގުން ރޮނގެއް ވެސް ހިމަނައިގެންނެވެ 

.

ސެންސިކިރިތާއި އުރުދޫ އާއި ހިންދީގެ ލަފުޒުތައް އެހެން ލިޔުމެއްގައި ހިމަނާލަން ބަހައްޓަމާތޯއެވެ. އެއީ ވެސް ކޮޅުންލާން އޮތް ލިސްޓެއް ނޫންކަމުގައި ވާތީއެވެ. ހިންދީ އާއި އުރުދޫ ބަހުގައި ގުނުމަށް ބޭނުންކުރާ ލަފުޒުތަކާއި ދިވެހި ބަހުގައި ގުނުމަށް ބޭނުންކުރާ ލަފުޒުތަކުގައި ހުރި އެއް ގޮތްކަމަކީ އޭގެ ދިރިހުރި މިސާލުތަކެކެވެ. ހިންދީ އާއި އުރުދޫ ބަހުގެ ޕަވިއަނީގެ އަޑު ހިމެނޭ ވަރަށް ގިނަ ލަފުޒުތައް ދިވެހި ބަހަށް ވަދެފައި ވަނީ، ޕަވިއަނީގެ އަޑު ފާފުގެ އަޑަށް ބަދަލުކޮށްގެންނެވެ. ފަންކާ އާއި ފަރުބަދަ އާއި ފަންޑިތަ އާއި ފާފަ އާއި އަދި މި ނޫނަސް އެތައް ލަފުޒެކެވެ. ކުރީން އިޝާރާތް ކުރި ގޮތަށް ދިވެހި އަޑުތަކަށް ފެއްތުމަށް ފަހުގައެވެ. ދިވެހި ވެއްޓަށް ހޭނުމަށް ފަހުގައެވެ 

.

ކަން ހުރީ އިސްވެ ދެންނެވި ގޮތަށް ކަމުގައި ވީއިރު، "އެކެޑަމީ" ދިވެހި ބަހަށް ނުފެތޭން ޖެހޭ ސަބަބެއް އަޅުގަނޑަކަށް ނުވިސްނެއެވެ. އިސްވެ ދެންނެވި މިސާލުތަކުގައި ނެތް ސިފައެއް މި ލަފުޒަކުން އަޅުގަނޑަކަށް ވަކި ނުފެނެއެވެ. ދިވެހި އަޑުތަކާއި ދިވެހި ގޮތް މި ލަފުޒު ގައި ވެސް އެބަ ހުއްޓެވެ. ކޮންމެ އަޑަކަށް ވަކީން ވިސްނާލާއިރު ވެސް އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީ ދިވެހި ހާ ށަވިޔަނީ ގައި ބޭނުން ކުރާ އަޑުތަކެވެ. އަލިފާއި ކާފާއި ޑަވިޔަންޏާއި މީމެވެ. ޖަހާފައި ހުރި ފިލިތަކަކީ ވެސް، ދިވެހި ބަހުގެ އަޑުތައް ފާޅުކުރުމަށް ޖަހާ އުޅޭ ފިލިތަކެވެ. ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ބަސްތަކުގެ އަޑުތައް ނެރުމަށް ތާނަ އަކުރުތަކަށް ގެނައި ތިކިޖެހި ތާނައިގެ އަކުރެއް ވެސް މި ލަފުޒުގައި ނެތެވެ. އަދި ނުވިތާކަށް، އިނގިރޭސި މަޚުރަޖާ އެއް ގޮތްކަން ވެސް ވަނީ މި ލަފުޒުން ކަނޑުވާފައެވެ. "އިނގިރޭސި އަކު، އެ ލަފުޒު ކިޔާނީ "އެކެޑެމީ" ކަމުގައި ވީ އިރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުރި މި މުއައްސަސާގެ ނަން ބޯޑުގައި ވަނީ، "އެކެޑަމީ" އެވެ. މާނަ އަކީ، އެ ލަފުޒުގެ އިނގިރޭސި އަސްލަށް ބަދަލު ގެނެސް ދިވެހި ގޮތަށް ބަދަލު ކޮށްލީއެވެ. ގުރީކުގެ "އެކެޑެމިއާ" އިނގިރޭސި ބަހަށް ގެނައި އިރު "އެކެޑެމީ" އަށް ބަދަލުވި ގޮތަށެވެ 

.

ގުރީކުގެ "އެކެޑެމިއާ" އިނގިރޭސީގެ "އެކެޑެމީ" އަށް ބަދަލުވީ ގޮތަށް ދިވެހި ބަހުގެ އެކެޑަމީ އަށް ބަދަލު ނުވާންވީ، ފަހެ އެ ލަފުޒުގެ ކޮން ކުށެއް އޮވެގެންތޯއެވެ. މިއީ ދަނޑިމާރު އަޅައިގެން، ގައުމުގެ ލޮބުވެތި ރައްޔިތުންގެ ހިމާޔަތުގައި ސައުވީސް ގަޑި އިރު ތިބޭ އެސް އޯ ފުލުހުން ނެރެގެން ދިވެހި ކުރާން އުޅޭ ބަހެއް ނޫނެވެ. މި ލަފުޒަކީ، ދިވެހި މަސް އޮޑީގެ ވަތަށް ލައިފައި ހުރި ކަޅުބިލަ މަސްތަކުގެ ތެރެއަށް ލެވޭ "ލައްޓި" އެއް ކަމުގައި ވާނަމަ، އެ ލައްޓީގެ "ނަގޫ ކަނޑާފައި" ވެސް މި ލައްޓި ކަޅުބިލަ މަހާ އެއްގޮތް ކުރާން ޖެހޭ ލަފުޒެކެވެ. އެހެނަސް އަޅުގަނޑު ގަބޫލުކުރަނީ، މިއިން އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރިއަސް މިއީ، މިހާރު ދިވެހި ކަނޑުގައި އުޅޭ ކަޅުބިލަ މަހާ އެއް ފަދަ ލައްޓިއެކެވެ. އެހެން ހުރިހާ ލައްޓިއެއް ބަލައިގެންފައި މި ލައްޓި ބަލައި ނުގަންނާންވީ ސަބަބެއް ހަމަ ހިލާ ނުވިސްނުނެވެ. (ނިމުނީ)